استفتائات از محضر مقام معظم رهبری
س1- قبله يابى تنها به کمک قواعد علمى (جهت يابى يا روشهاى قبله يابى) چه حکمى دارد؟
س2- قبله يابى تنها به کمک قبله نما يا قطب نما چه حکمى دارد؟
ج1و2) اگر از قواعد علمى و يا قبله‌نما اطمينان به جهت قبله حاصل شود مانع ندارد و مى‌توان به آن اعتماد کرد.
س: اگر در نماز سهواً صورت به طرف چپ يا راست برگردد آيا نماز باطل است؟
ج) اگر التفات صورت فاحش نيست به گونه‌اى که تمام صورت به طرف راست و يا چپ برگردانده نشود، اشکال ندارد.
س: من در روز سفر نماز صبح را در فرودگاه كراچى خواندم و سپس در همان روز قبل از فجر، در قاهره فرود آمدم. آيا بايد دوباره نماز صبح را در فرودگاه قاهره بخوانم.
ج) واجب نيست.
س: اگر کسى عمداً وقت نماز خود را به تأخير اندازد آيا حرام است؟ آيا عقاب اخروى دارد؟
ج) اگر عمداً تأخير بيندازد تا قضا شود، گناه کرده و بايد قضاى آن نماز را بجا آورد و از گناهش توبه کند.
س: شخصى در کانادا زندگى مىکند، و با اينکه از قطب شمال فاصله زيادى دارد، امّا در زمستان، هنگام ظهر، که سايه‌ى شاخص به کوتاهترين طول خود مىرسد باز هم طولش نسبتاً بلند است و بيش از طول خود شاخص است. در نتيجه در هيچ زمانى از روز سايه‌ى شاخص به دو هفتم يا چهار هفتم يا خود طول شاخص نمىرسد. با اين فرض، هنگام فضيلت نوافل عصر و خود نماز عصر را چگونه تعيين کند؟
ج) مراد از دو هفتم يا چهار هفتم شاخص اين نيست که تمام سايه‌ى شاخص را در نظر بگيريم، بلکه مقدار سايه‌اى که پس از نهايت کوتاه شدن، شروع به بلند شدن کرده است در نظر گرفته مىشود لذا در فرض سؤال هم، تعيين زمان نماز عصر و فضيلت آن ممكن است.
س: اگر شخصى به اشتباه گمان برد که وقت نماز صبح تمام شده و نماز خود را به نيّت قضا بخواند و هنگام نماز ظهر بفهمد که نماز صبح قضا نشده بود، حکم نمازى که خوانده چيست؟
ج) اگر به قصد وظيفه فعليه و آنچه بر عهده او مى‌باشد نماز را خوانده، صحيح است.
س: آيا در پايان وقت شرعى نيمه شب، نماز عشا قضا مىشود؟
ج) واجب است نماز عشا را تا قبل از نيمه شب شرعى بخوانند و بعد از آن به قصد قربت بجا آورده و نيت ادا و قضا نكنند.
س: مى‌خواستم بدانم که در نماز انحراف از قبله تا چه حد مجاز است و به نماز لطمه‌اى نمى‌زند؟
ج) عالماً و عامداً نبايد منحرف شود ولى اگر قبله را نداند و يا فراموش کند و از قبله منحرف شود و نماز بخواند و بعد متوجه شود، اگر به حدّ دست راست و يا دست چپ قبله نرسيده باشد (يعنى کمتر از 90 درجه باشد)، نمازش صحيح است.
س: اهميت قبله در نماز چه قدر است و اگر در مکانى قرار داشتى که جهت قبله مشخص نبود و راهى براى يافتن آن هم وجود نداشت و بعد از خواندن نماز بعداً (چند روز بعد) متوجه شدى که جهت قبله اشتباه بوده بايد چه کرد؟
ج) بطور کلّى کسى که هيچ راهى براى يافتن قبله ندارد و گمانش هم به هيچ طرف نمى‌رود، بنابر احتياط واجب بايد به چهار طرف نماز بخواند و اگر عمداً برخلاف وظيفه عمل کرده و بعد هم متوجه شده به طرفى که نماز خوانده اشتباه بوده است، بايد بنابر احتياط نماز خود را اعاده نمايد.
س: کسى که در حال اضطرار نمى‌تواند به طرف قبله نماز بخواند، آيا جهات غير از قبله برايش يکسان است؟
ج) اگر جهت قبله را نمى‌شناسد، بايد تحقيق كند تا با موازين شرعى جهت قبله را تشخيص دهد ولى اگر با اين كه جهت قبله را مى‌داند نمى‌تواند به جهت قبله نماز بخواند، بايد به طرف يمين يا يسار به مقدارى كه به 90 درجه نرسد نماز بخواند و مجزى است و با امكان منحرف شدن به كمتر از 90 درجه، انحراف تا حدّ 90 درجه يا بيشتر جايز نيست و نماز مجزى نيست و هر گاه در حالتى باشد كه به هيچ نحو نتواند رو به قبله يا رو به نقطه نزديك به قبله نماز بخواند به همان حال كه هست نماز بخواند و صحيح و مجزى است و قضا ندارد.
س: به نظر حضرتعالى خواندن نماز جماعت استداره‌اى در مسجد الحرام صحيح است يا خير؟
ج) نماز کسانى که پشت سر يا دو طرف امام ايستاده‌اند، صحيح است لکن نماز افرادى که روبروى امام قرار دارند، صحيح نيست.
س: به من گفته شده كه در آمريكاى شمالى قبله به سمت شمال شرقى است. نظرتان در اين باره چيست؟
ج) ميزان در تشخيص قبله، خط امتدادى از جايگاه وقوف نمازگزار که بر روى کره زمين عبور کند و به کعبه معظمه برسد، مى‌باشد و تشخيص آن در هر مکانى با مکلف حاضر در آن مکان است که با ابزار علمى اطمينان بخش يا امارات شرعيه و يا شهادت شهود تشخيص دهد.
س: بنده در مسافرت‌هاى بين شهرى به قبله‌هاى سر راهى رستوران‌ها اعتماد ندارم و از قبله‌نما استفاده مى‌‌كنم، در يكى از مسافرتها قبله‌اى كه من به سمت آن نماز مى‌‌خواندم با قبله اى كه از قبل در نمازخانه رستوران مشخص شده بود اختلاف زيادى داشت و بنده نيز چون يقين داشتم كه وظيفه اى نسبت به آگاه كردن بقيه مسافرها ندارم، حرفى نگفتم. آيا واقعاً بر گردن من حقى بوده است؟
ج) در فرض سؤال، شما وظيفه‌اى نسبت به ديگران نداريد.
س: شخصى در خانه‌اى زندگى مىكند و بدون تحقيق صحيح، رو به سمتى نماز مىخواند و بعد از گذشت مدتى معلوم مى شود كه آن سمت اشتباه بوده، حالا وظيفه اين شخص نسبت به نمازهايى كه خوانده چيست؟
ج) اگر با استناد به طريق معتبر شرعى قبله را شناسايى كرد و به سوى آن جهت نماز خواند، نمازهاى گذشته محكوم به صحت است هر چند در صورت كشف خلاف به مقدارى كه معلوم شده باشد كه نمازش پشت به قبله بوده، احتياطاً بايد قضا نمايد.
س: آيا امروزه مىشود از قبله‌نما و يا خورشيد، براى نشان دادن قبله استفاده كرد و چه قدر قابل اعتبارند؟
ج) اگر موجب اطمينان است، مانعى ندارد.
س: شخصى با فرض علم به جهت دقيق قبله، عمداً مقدارى به سمت راست يا چپ منحرف شده و نماز مىخواند نمازهاى او چه حكمى دارد؟
ج) اگر قبله را تشخيص داده، انحراف از آن ولو به مقدار كم صحيح نيست.
س: در مدرسه‌اى براى تعيين جهت قبله و ساخت محراب از قبله نماهاى مدرج موجود در كشور استفاده شده است اما برخى معتقدند اعتماد به قبله نماى فوق معتبر نبوده و مى‌‌بايستى به شاخص رجوع كرد. نظر معظم‌له در خصوص اعتبار قبله‌نما براى تعيين قبله چيست؟
ج) اگر اطمينان آور است، اعتماد به آن مانع ندارد.
س: شخصى براى مدتى به جهتى که توهم مى‌کرده قبله است نماز خوانده و بعداً فهميده كه قبله كمى متمايل به راست يا چپ است چه حكمى دارد؟
ج) نمازگزار، بايد علم به جهت قبله داشته باشد و شهادت دو فرد عادل كه از روى نشانه‌هاى حسّى شهادت دهند نيز كفايت مىكند و اگر اين دو ممكن نبود، تمام تلاش خود را به كار برده و طبق گمانى كه به دست مى‌آورد عمل مىكند، حال اگر از طريق معتبرى، جهت قبله را تعيين و به آن سمت نماز خواند و بعد فهميد اشتباه كرده، در صورتى كه انحراف او تا 90 درجه باشد، نمازش صحيح است و اگر بيشتر از اين مقدار باشد در صورتى كه وقت نماز نگذشته، بايد اعاده كند و اگر وقت گذشته، قضا ندارد.
س: حکم نماز خواندن جلوى آينه چيست؟ آيا مکروه است؟
ج) آينه اگر به گونه‌اى باشد كه در حال نماز، شخص صورت خود را در آن مى‌بيند و ذهنش را مشغول مىكند بهتر است آن را بردارد و يا روى آن را بپوشاند
س: حکم نماز خواندن در محلى که عکس شخصى در آنجا نصب شده چيست ولو اينکه جلوى فرد نباشد؟
ج) عكس از هر كس كه باشد اگر جلوى شخص نباشد كراهت ندارد.
س: در برخى موارد، زائران بيتاللّه الحرام يا ساير مسافران، وقت نماز در هواپيما هستند، با توجه به اينكه نماز در هواپيما معمولاً مانع استقرار و طمأنينه نيست، در صورتى كه ساير شرايط، مثل قيام و قبله و ركوع و سجود مراعات شود، آيا در صورت علم يا احتمال اينكه پيش از اتمام وقت نماز به مقصد مىرسند و مىتوانند نماز را پس از پياده شدن از هواپيما بخوانند، نماز در هواپيما كفايت مىكند يا بايد تأخير بيندازند و در صورتى كه نماز را در آن حال خواندند و پيش از اتمام وقت نماز پياده شدند، اعاده نماز لازم است يا نه؟
ج) با تمكّن از استقرار و استقبال قبله، نماز صحيح و مجزى است، بلكه جهت درك فضيلت اوّل وقت افضل است.
س: در هواپيما به چه سمتى بايد نماز بخوانيم؟
ج) اگر نتوانيد ـ ولو با سؤال از مأموران داخل هواپيما ـ قبله را مشخص کنيد، به هر سمتى که گمان داريد که سمت قبله است، نماز بخوانيد. و در صورت شك و وسعت وقت، نماز را بايد به چهار سمت بخوانيد و در تنگى وقت به ميزانى كه فرصت داريد.
س: خواهشمند است حکم نماز خواندن در قطار هواپيما و کشتى را بيان فرماييد؟
ج) نماز در اين وسايل نقليه اشکال ندارد ولى به هنگام تغيير قبله در نمازهاى واجب بايد در صورت امکان با چرخيدن جهت قبله را حفظ کنيد البته در حال چرخيدن بايد از قرائت و يا ذکر سکوت کنيد.
استفتائات از محضر آیت الله فاضل لنکرانی 